Język polski to czołówka najtrudniejszych języków na świecie. Główny problem dla wielu osób stanowi polska ortografia, która sprawia kłopoty nie tylko osobom, które tego języka się dopiero uczą. Aby pojąć całą gramatykę w języku polskim, należy przede wszystkim zapoznać się z jej zasadami. Wiedząc, w jaki sposób używać danych wyrazów lub jaka pisownia nie razem i osobno jest poprawna, łatwiej przyswoić poprawne formy wyrazów.
Pisownia łączna i rozdzielna — ogólna charakterystyka, zasady pisowni
Choć w języku polskim na ogół występuje pisownia rozdzielna, to istnieje kilka wyjątków, które odstają od tej reguły. Łącznie piszemy również takie słowa, jak:
- przymiotniki złożone – jasnoniebieski, czterdziestoletni, zeszłoroczny
Tutaj reguła jest nieco trudniejsza, ponieważ razem zapisujemy te wyrazy, które mają inną moc znaczeniową. Pierwszy człon (jasno, czterdziesto, zeszło) określa szczegółowo rzeczownik znajdujący się w drugim członie (niebieski, letni, roczny). Mają one znaczenie tak zwane nierównorzędne, przez co zapisujemy je razem. Jeśli jednak znaczenie jest równorzędne, to zapis będzie wymagał łącznika: Flaga Polski jest podzielona na dwie części i jest biało-czerwona. Słownik jest polsko-hiszpański i można z niego uczyć się słówek. Dodanie łącznika oznacza, że równie ważny jest pierwszy, jak i drugi człon.
- przyimki złożone – spomiędzy, sponad, poprzez
- zrosty – widzimisię, wtenczas
- połączenia przysłówka i imiesłowu odmiennego – głośnomówiący, krótkowidzący
- przedrostki – minispódniczka, wiceprezydent, ekstraliga
Znaleźć można w tym wyjątek, ponieważ wyrazy zapisane z przedrostkiem niby oraz quasi będą wymagały łącznika: niby-kot, quasi-państwo.
- wszystkie cząstki –ąd, –ędy, –dziesiąt, –dziesty, –dzieści, –inąd, –kolwiek, –kroć, –krotny, –krotnie, –mość, –nasty, –naście, –set, – gdziekolwiek, jedenasty, jegomość
Kiedy piszemy nie razem, a kiedy osobno
Partykuła nie to przecząca część mowy, która się nie odmienia, a ze sporą częścią słów w języki piszemy ją razem. Pisownia nie razem i osobno może przyprawić o zawrót głowy, dlatego przedstawiamy ogólnie zasady, kiedy nie będzie występować razem:
- z rzeczownikami – niezadowolenie, niepalenie, nieśmiecenie, niemycie
Jak się okazuje, od tej reguły też występuje wyjątek. Jeśli rzeczownik pisany jest wielką literą, pomiędzy nie a rzeczownikiem występuje łącznik: nie-Polak, nie-Europejczyk.
- z przymiotnikami – niefajny, niesłony, niekrakowski
Tutaj ważną rolę odgrywa również stopniowanie przymiotników, ponieważ te w stopniu wyższym i najwyższym z nie zapiszemy osobno: nie gorszy, nie najgorszy, nie wyższy, nie najwyższy.
- z przysłówkami — niedobrze, niedrogo, nieelegancko
- z imiesłowami przymiotnikowymi — nieoceniony, nieopisany, nieżyjący
Imiesłowy przymiotnikowe zapisane łącznie z nie występują tylko w przypadkach opisowych. Jeśli porównujemy do siebie dwie sytuacje: nie siedzący, lecz śpiący oraz kiedy spójnikiem jest ani: nie śpiący, ani nie leżący.
A co z czasownikiem? Otóż czasowniki to takie wyrazy, z którymi partykuła nie się nie lubi. Oprócz nie lubić, nie piszemy osobno z każdym czasownikiem, niezależnie od tego, w jakiej formie występuje oraz jaką pełni funkcję.
Byłoby jednak zbyt pięknie, gdyby nie było wyjątku, ponieważ nie możemy pisać razem z czasownikami, ale tylko takimi, które używane są bez formy zaprzeczającej, np.: nienawidzić, niedowidzieć.
SPRAWDŹ >> Ćwiczenia gramatyczne z języka polskiego dla obcokrajowców!
