Właściwe rozróżnianie samogłosek od spółgłosek to umiejętność, która przydaje się podczas nauki języka polskiego, a zwłaszcza w trakcie nabywania zdolności czytania oraz pisania. Co warto wiedzieć na ten temat? Ile samogłosek występuje w języku polskim? Jakie są ich rodzaje oraz najważniejsze funkcje? Podpowiadamy!
Co to są samogłoski w języku polskim? Definicja
Samogłoska to głoska, w której przypadku jedyne źródło dźwięku stanowią drgania więzadeł głosowych, ponieważ strumień powietrza swobodnie przepływa przez kanał głosowy.
Samogłoski w języku polskim – jaką odgrywają rolę?
Jaką funkcję pełnią samogłoski w języku polskim? Ich najważniejszym zadaniem jest umożliwienie podziału wyrazów na sylaby (funkcja zgłoskotwórcza). Jednocześnie są one wyznacznikiem akcentu, dlatego należy zwracać na nie uwagę, jeśli chce się poprawnie intonować wypowiadane zdania. Często twierdzi się też, że samogłoski stanowią wyznacznik emocji odczuwanych przez mówcę („aaa” – strach, „ooo” – zaskoczenie, uuu” – podziw). Jako ciekawostkę można również wskazać informację, że samogłoski są odpowiedzialne za angażowanie prawej półkuli mózgu, która pozwala na myślenie globalne.
Jakie są rodzaje samogłosek?
Samogłoski w języku polskim można podzielić wedle różnych kryteriów:
- ustne (a, e, i, o u, y) – w trakcie ich artykulacji powietrze przechodzi z krtani przez jamę ustaną przy rozwarciu ust,
- nosowe (ę, ą) – podczas ich wypowiadania wydychane powietrze przepływa przez jamę ustną oraz nosową,
- przednie (e, ę, y), tylne (a, ą, o, u) – ze względu na ruch języka w płaszczyźnie poziomej,
- niskie (a, ą), średnie (e, ę, o), wysokie (i, u, y) – ze względu na ruch języka w płaszczyźnie pionowej,
- płaskie (e, ę, i, y), okrągłe (o, u, ą), obojętne (a) – ze względu na sposób ułożenia warg.
Ile jest samogłosek w języku polskim?
W języku polskim wyróżniamy osiem samogłosek. Oto pełna lista: a, ą, e, ę, i, o, u (ó) oraz y. Pozostałe głoski to spółgłoski (na przykład: b, p, d, f, g, k, l, m, n, z, s, t, w) – widać więc, że jest ich zdecydowanie więcej niż samogłosek.
Jak odróżnić samogłoski i spółgłoski?
Samogłoski w języku polskim można odróżnić od spółgłosek tym, że słyszy się je i wymawia jako pojedynczy dźwięk. Natomiast w przypadku spółgłosek słychać więcej niż jedną głoskę, co wynika z odmiennego ułożenia narządów mowy w jednej, jak i drugiej sytuacji. Jak to wygląda w praktyce? Dla przykładu, wymawiając długo „o”, słyszymy tylko i wyłącznie tę samogłoskę, której brzmienie jest jednolite i spójne. Natomiast wypowiadając „z” słychać tę spółgłoskę oraz „yyyyyy”.
Ćwiczenie poprawnej wymowy samogłosek – materiały dydaktyczne
Wiedząc już, jakie są samogłoski w języku polskim, warto nie tylko je zapamiętać, ale i nauczyć się ich prawidłowej wymowy. Jakie ćwiczenia trzeba regularnie wykonywać, aby osiągnąć w tym zakresie perfekcję? Trening powinien uwzględniać na przykład wymawianie opozycyjnych par samogłosek w coraz szybszym tempie: „a-i, i-a”, „a-u, u-a” oraz „u-i, i-u”. Kolejne zadanie to wymawianie samogłosek w różny sposób – najpierw bezgłośnie, potem szeptem, następnie półgłosem, a na końcu całkiem głośno. Inne ciekawe ćwiczenie polega na tym, że opiera się brodę na dłoniach, żeby czuć ruchy żuchwy podczas wypowiadania par samogłosek: „a-e”, „y-a”, „e-a”, „i-e”, „u-e” itd.
Sprawdź >> Co to jest głoska w języku polskim?
