Polska gramatyka jest złożoną dziedziną, która niejednokrotnie sprawia trudności osobom uczącym się tego języka. I tak naprawdę nie ma większego znaczenia, czy są to początkujący, czy uczniowie z nieco dłuższym stażem. Przez mnogość obowiązujących reguł zawsze jest coś do powtórzenia albo wyćwiczenia. Świadczy o tym chociażby wyodrębnienie w ramach gramatyki języka polskiego kilku działów: fonetyki, morfologii (słowotwórstwa i fleksji) oraz składni. Tym razem przyjrzymy się tej ostatniej kategorii. Sprawdź, co to jest składania w języku polskim!
Co to jest składnia i czym się zajmuje?
Na początku warto poznać definicję składni. Tego określenia używa się w odniesieniu do podsystemu języka, a także dziedziny językoznawstwa zajmującej się budową (składem) wypowiedzeń oraz badającej funkcje poszczególnych wyrazów w zdaniu.
W tym miejscu trzeba nieco bliżej przyjrzeć się znaczeniu następujących pojęć:
- Wypowiedzenie – komunikat językowy będący ciągiem wyrazów, który jest: logicznie uporządkowany, zrozumiały oraz powiązany znaczeniowo i gramatycznie. Wyróżnia się wypowiedzenia: oznajmujące (orzekające), pytające oraz rozkazujące.
- Zdanie – wypowiedzenie, które zawiera orzeczenie: jedno (zdanie pojedyncze) albo więcej niż jedno (zdanie złożone).
- Równoważnik zdania – wypowiedź, która nie zawiera osobowej formy czasownika (na przykład: „Jasne jak słońce”, „Koniec wakacji”, „Wiatr we włosach”, „Skończona lekcja”).
A jakie są części zdania? Będzie to:
- Podmiot – wskazuje na wykonawcę czynności, który jest wyrażony orzeczeniem (odpowiada na pytania: „kto?”, „co?”).
- Orzeczenie – informuje o tym, co robi podmiot albo w jakim stanie się znajduje (odpowiada na pytania: „co robi?”, „co się z nim dzieje?”),
- Przydawka – określa rzeczownik, odnosząc się do właściwości osób albo przedmiotów (odpowiada między innymi na pytania: „jaki?”, „który?”, „czyj?”, „ile?”, „czego?”),
- Okolicznik – określa czasownik, odnosząc się do okoliczności czynności (wyróżnia się na przykład: okolicznik czasu, celu, przyczyny, skutku, sposobu, czy miejsca).
- Dopełnienie – określa czasownik i stanowi jego uzupełnienie.
Przy analizie, co to jest składnia w języku polskim, liczy się także zdobycie wiedzy o zdaniach złożonych współrzędnie i zdaniach złożonych podrzędnie. Zdania złożone współrzędnie składają się z dwóch, uzupełniających się wzajemnie, wypowiedzeń składowych. Na podstawie łączących je składników wyróżnia się następujące rodzaje zdań: łączne („i”, „oraz”, „także”, „też”), rozłączne („albo”, „lub”, „bądź”), wynikowe („dlatego”, „więc”, „zatem”, „toteż”), przeciwstawne („ale”, „lecz”, „jednak”, „natomiast”, „zaś”) oraz synonimiczne („czyli”, „to znaczy”, „to jest”).
Z kolei zdania złożone podrzędnie składają się z kilku zdań składowych, gdzie jedno z nich (określane mianem podrzędnego) wynika z drugiego (nazywanego nadrzędnym) lub je uzupełnia i rozwija. Można wskazać następujące rodzaje zdań podrzędnie złożonych: przydawkowe, dopełnieniowe, okolicznikowe, orzecznikowe oraz podmiotowe.
Co trzeba wiedzieć o składni w języku polskim? Podsumowanie
Już teraz wiesz, co to jest składnia zdania w języku polskim. Zapamiętaj informacje o tym dziale gramatyki, aby zadbać o swoją poprawność językową zarówno w mowie, jak i w piśmie. Miej jednak na uwadze, że nauczenie się teorii to jedno. Jednocześnie trzeba skupić się na tym, żeby w sposób prawidłowy wykorzystywać zdobytą wiedzę w praktyce. Jak tego dokonać? Oczywiście warto kierować się zasadą, zgodnie z którą trening czyni mistrza. Regularne wykonywanie ćwiczeń gramatycznych dopasowanych do reprezentowanego poziomu stanowi zatem klucz do sukcesu.
