Nabywanie oraz doskonalenie umiejętności językowych podczas nauki języka polskiego przez obcokrajowców, powinno odbywać się na kilku płaszczyznach. Konieczne jest zatem równoczesne dbanie o rozwój kompetencji związanych ze słuchaniem, mówieniem, czytaniem, czy pisaniem. Aby móc osiągnąć swobodę komunikowania się z innymi osobami, zdolności językowe trzeba szlifować zarówno pod kątem konsekwentnego poszerzania zasobu słownictwa, ale też poprzez poznawanie struktur gramatycznych, ważne jest tutaj przyswajanie teoretycznych zagadnień, jak i weryfikowanie zdobytej wiedzy w praktyce, podczas wykonywania ćwiczeń.
Jedną z kwestii, której należy przyjrzeć się nieco bliżej już na początkowych etapach nauki, są czasy w języku polskim. Ile ich jest? Podstawowa odpowiedź na takie pytanie to trzy (przeszły, teraźniejszy i przyszły), jednak eksperci idą nieco dalej i z zachowaniem większej dokładności wskazują, że jest ich pięć (czasy niedokonane – przyszły złożony, teraźniejszy i przeszły niedokonany oraz czasy dokonane – przyszły prosty i przeszły dokonany).
Widać więc, że ta liczba jest zdecydowanie mniejsza, niż na przykład w języku angielskim, w którym obowiązuje kilkanaście czasów (różniących się między sobą zastosowaniem, budową zdań, czy formą czasownika). Jednak wcale nie oznacza to, że nauka czasów w języku polskim jest szybka i prosta – trzeba tu wykazać się czujnością w poznawaniu kluczowych zasad oraz wyjątków od nich. Później niezbędne staje się zrobienie wielu ćwiczeń, pozwalających w praktyce sprawdzić posiadaną wiedzę.
Teraz nadszedł doskonały moment na to, aby odkryć podstawowe informacje dotyczące czasu przeszłego w języku polskim i utrwalić je w swojej pamięci. O czym musi pamiętać każda osoba z zagranicy ucząca się polskiego, żeby z łatwością posługiwać się tą kategorią gramatyczną? Czas przeszły polski dla obcokrajowców – sprawdź najważniejsze informacje na ten temat!
Od czego zacząć lekcję z czasem przeszłym?
Zajęcia, na których uczniom zostanie przedstawiony czas przeszły polski dla obcokrajowców, warto rozpocząć od zadania im kilku nieskomplikowanych pytań. Z ust nauczyciela mogą paść chociażby następujące sformułowania:
- Co robiłeś/robiłaś wczoraj?
- Czy pojechałeś/pojechałaś na wakacje w tamtym roku?
- Czy gotowałeś/gotowałaś obiad w weekend?
- Czy oglądałeś/oglądałaś film w kinie w zeszłym miesiącu?
- Czy odwiedziłeś/odwiedziłaś rodzinę w ostatnie święta?
Udzielone odpowiedzi należy czytelnie zapisać na tablicy, od razu korygując pojawiające się ewentualnie błędy, podkreślając w zdaniach orzeczenie, aby zwrócić uwagę kursantów na formę, w jakiej występuje czasownik w czasie przeszłym – można zaznaczyć ten element jakimś kolorem.
Opisana metoda jest idealna do tego, aby w obrazowy sposób zaprezentować, że czas przeszły, jak już wskazuje sama jego nazwa, odnosi się do przeszłości. To dobra sposobność ku temu, żeby wskazać, że czas przeszły w języku polskim stosuje się do czynności i stanów, które miały miejsce wcześniej niż chwila, gdy się o nich mówi lub pisze. Tłumacząc czas przeszły polski dla obcokrajowców, należy równocześnie zaprezentować typowe określenia czasu, podpowiadające, że w konkretnym zdaniu twierdzącym, przeczącym lub pytaniu chodzi właśnie o przeszłość, czyli to, co już minęło. Do przykładowych wyrażeń należą: „wczoraj”, „wczoraj wieczorem”, „dwa dni temu”, „w zeszłym tygodniu”, „w miniony weekend”, „w tamtym miesiącu”, „rok temu”, „gdy miałam 20 lat”, czy „kiedy byłam młoda”.
Jak ćwiczyć formy czasownika „BYĆ” w czasie przeszłym?
Poznając czas przeszły polski dla obcokrajowców, podobnie, jak w przypadku konstrukcji gramatycznych w innych językach, trzeba nauczyć się zasad odmiany czasowników, aby potem poprawnie wykorzystywać je w zdaniach. Zwykle w pierwszej kolejności uczniowie uczą się na pamięć odmiany czasownika „BYĆ”, który uznaje się za swego rodzaju podstawę.
Liczba pojedyncza:
JA – byłam (rodzaj żeński)/ byłem (rodzaj męski),
TY – byłaś (rodzaj żeński)/ byłeś (rodzaj męski),
ON/ONA/ONO – był (rodzaj męski)/ była (rodzaj żeński)/ było (rodzaj nijaki).
Liczba mnoga:
MY – byliśmy (rodzaj męskoosobowy)/ byłyśmy (rodzaj niemęskoosobowy),
WY – byliście (rodzaj męskoosobowy)/ byłyście (rodzaj niemęskoosobowy),
ONI – byli (rodzaj męskoosobowy)/ były (rodzaj niemęskoosobowy).
Ćwiczenie numer 1: uzupełnij luki w zdaniach odpowiednią formą czasownika „BYĆ” w czasie przeszłym, zwróć uwagę na wykorzystane określenia czasu.
1) Anna …… wczoraj u dentysty.
2) Maria i Sylwia …….. na zakupach w galerii handlowej trzy dni temu.
3) Radek i Karolina ……. w kinie w ostatni weekend.
4) Ona …… u fryzjera dwa tygodnie temu.
5) Tomek i Maciek …… w pracy wczoraj wieczorem.
6) On …… na wakacjach w Hiszpanii w zeszłym roku.
Jak ćwiczyć pozostałe czasowniki?
Podstawową formą czasownika jest zawsze bezokolicznik. W języku polskim można go rozpoznać po charakterystycznej końcówce („-ć” albo „-c”). Przykłady to: być, mieć, widzieć, czytać, pisać, malować, iść, kupować, robić, śpiewać, mówić itd. Dopiero ten bezokolicznik jest odpowiednio odmieniany, w zależności od konkretnego czasu – przeszłego, teraźniejszego lub przyszłego.
Wyjaśniając czas przeszły polski dla obcokrajowców, warto też zwrócić uwagę uczniów na problem, jakim jest rozróżnienie czasowników na dokonane (określają czynności zakończone – ugotowałam, przeczytałam, zrobiłam, kupiłam, zjadłam) i niedokonane (dotyczą czynności trwających przez pewien czas – gotowałam, czytałam, robiłam, kupowałam, jadłam).
Chyba każdy z nas przynajmniej raz w swoim życiu spotkał się ze stwierdzeniem, że trening czyni mistrza. Jest w nim wiele prawdy, dlatego teraz przejdziemy do części ćwiczeniowej. Serdecznie zachęcamy do wykonania zdań dotyczących czasu przeszłego – klucz z poprawnymi odpowiedziami zostanie zamieszczony na samym końcu niniejszego wpisu.
Ćwiczenie numer 2: uzupełnij luki w zdaniach odpowiednią formą (dokonaną lub niedokonaną) czasownika w czasie przeszłym, wykorzystaj bezokoliczniki podane w nawiasie.
1) Ona … …. (czytać) wczoraj książkę przez cztery godziny.
2) Jan … … (kupować) nowe mieszkanie w tamtym roku.
3) Anna i Julia … … (jechać) w zeszłą środę pociągiem przez około dwie godziny.
4) Marta … … (czekać) dwa dni temu na autobus przez 45 minut.
5) On … … (jadł) jabłko na śniadanie wczoraj o godzinie 10:00.
6) Oni … … (spacerować) po parku całe wczorajsze popołudnie.
Ćwiczenie numer 3: uporządkuj podany zbiór czasowników opisujących czynności, które zostały zakończone w przeszłości lub ich koniec nastąpi w przyszłości.
Czasowniki: posprzątali, zapłacił, zrobi, przeczytałem, zrobiłem, kupiła, zapłacą, kupi, przeczytamy, posprząta.
PRZESZŁOŚĆ: …………………………………….
PRZYSZŁOŚĆ: …………………………………….
Czas przeszły polski dla obcokrajowców – podsumowanie
Mamy nadzieję, że zaprezentowane powyżej informacje sprawią, że czas przeszły polski dla obcokrajowców nie będzie już dłużej czarną magią, ale stanie się jedną z ulubionych i łatwo przyswajalnych konstrukcji gramatycznych.
SPRAWDŹ >> Tryby czasownika w języku polskim!
Klucz odpowiedzi
Ćwiczenie numer 1: 1) była, 2) były, 3) byli, 4) była, 5) byli, 6) był.
Ćwiczenie numer 2: 1) czytała, 2) kupił, 3) jechały, 4) czekała, 5) zjadł, 6) spacerowali.
Ćwiczenie numer 3: PRZESZŁOŚĆ: posprzątali, zapłacił, zrobiłem, przeczytałem, kupiła. PRZYSZŁOŚĆ: posprząta, zapłacą, zrobi, przeczytamy, kupi.
—
