Każda osoba interesująca się procesami dydaktycznymi, powinna wiedzieć, że pomiędzy nauczaniem dzieci i dorosłych występują znaczne różnice, które bezpośrednio wpływają na wykorzystywane formy oraz techniki przekazywania wiedzy i formułowania komunikatów. Sposób prowadzenia lekcji, zajęć, wykładów, lektoratów, kursów, warsztatów, czy szkoleń musi zostać dopasowany do specyfiki grupy docelowej, inaczej nie będzie możliwe osiągnięcie wytyczonych celów edukacyjnych.
Wiedząc, że języka polskiego jako obcego uczą się nie tylko najmłodsi, ale i dorośli, warto dowiedzieć się o tym czegoś więcej. Kluczową rolę w tym kontekście odgrywa andragogika oraz cele, które jej przyświecają. Jakie metody uczenia się przynoszą najlepsze rezultaty w przypadku tej grupy uczniów? Co robić, aby zmotywować dorosłych do nauki? Andragogika – definicja, podział, zalety, podstawowe założenia i najważniejsze zasady. Już teraz przyjrzyj się bliżej tym zagadnieniom, a zyskasz spojrzenie z zupełnie innej perspektywy!
Andragogika – definicja pojęcia
Czym jest andragogika? Definicja uznaje ją za powstałą w XX wieku subdyscyplinę pedagogiki, która zajmuje się szeroko pojętym kształceniem (samokształceniem), wychowywaniem (samowychowywaniem) dorosłych, ale też kierowaniem ich rozwojem; formułuje prawa rządzące wskazanymi procesami. Synonimy tego słowa to: oświata lub edukacja osób dorosłych (w tym młodzieży pracującej oraz ludzi starych). Obszar zainteresowań tej dyscypliny naukowej jest dość rozległy, a w jego centrum znajduje się człowiek dorosły, jako osoba ucząca się – na przykład języka obcego (w tym języka polskiego jako obcego).
W związku z rozwojem badań nad tematyką kształcenia osób dorosłych wyselekcjonowano następujące działy: andragogika ogólna, teoria wychowania dorosłych, dydaktyka dorosłych, andragogika edukacji kulturalnej, teoria porównawcza systemów edukacji dorosłych oraz historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej.
Aktualnie widać, że andragogika – definicja i znaczenie tego pojęcia, którego twórcą jest niemiecki pedagog Aleksander Kapp, zyskuje na popularności, ponieważ ludzie coraz większą wagę przywiązują do modelu kształcenia ustawicznego, odwołującego się do tego, że konieczne jest stałe odnawianie, rozwijanie oraz doskonalenie swoich kwalifikacji (zarówno tych o charakterze ogólnym, jak i zawodowym), ale też pogłębianie i aktualizowanie posiadanej wiedzy. Takie podejście uświadamia, że człowiek powinien uczyć się całe życie (z języka angielskiego jest to koncepcja lifelong learning).
Jak uczą się ludzie dorośli?
Warto rozpocząć od tego, że co do zasady procesy edukacyjne, w których uczestniczą osoby dorosłe, są zgodne z ich wolą i zachodzą przy ich pełnej świadomości. Najczęściej tacy uczniowie wykazują się większą samodzielnością, nie są do niczego przymuszani, tylko sami chcą się uczyć, ponieważ zdają sobie sprawę z tego, że rzeczywiście im się to do czegoś przyda. Dalsze kształcenie się nie jest dla nich przykrym obowiązkiem, ale możliwością, z której chętnie korzystają, żeby stymulować funkcjonowanie zdolności poznawczych i zwiększać szybkość reagowania.
Andragogika pokazuje, że sam proces nauczania dorosłych może mieć wymiar indywidualny, jak i grupowy, stacjonarny, ale też realizowany w pełni zdalnie. Ta elastyczność stanowi ważną zaletę. Ponadto dorosły człowiek nie zaczyna nauki od zera, tak jak kilkuletnie dzieci, tylko startuje z pewnym bagażem doświadczeń, który uznaje się za wartość dodaną. Na lekcjach prowadzonych z dorosłymi uczniami powinna panować atmosfera wzajemnego szacunku, partnerstwa, zrozumienia, współpracy, a nie rywalizacji.
Na czym polega specyfika nauczania dorosłych? Główne założenia andragogiki
Można spotkać się ze stwierdzeniem, że przedmiot zainteresowania andragogiki jest rozpatrywany trójstopniowo. Po pierwsze, dziedzina ta zajmuje się perspektywami, jakie stoją przed osobami dorosłymi. Po drugie, zwraca ona uwagę na ogólne, jak i nieco bardziej szczegółowe procesy składające się na edukację uczniów w tym wieku. Po trzecie, andragogika skupia się też na instytucjach, w których może odbywać się kształcenie ludzi, a więc: szkołach różnego stopnia (prywatnych i publicznych), czytelniach, bibliotekach, ośrodkach doradztwa zawodowego, czy zakładach pracy.
Cele dotyczące kształcenia dorosłych, które stawia sobie andragogika, to przede wszystkim wspieranie kompleksowe i harmonijnego rozwoju jednostek, ujmujące człowieka jako całość. Zgodnie ze swoimi zasadami zmierza ona w kierunku upowszechniania ogólnej wiedzy dotyczącej edukacji dorosłych, która ma być uznawana przez nich za szansę pozwalającą na poszerzanie horyzontów oraz podwyższanie aktualnych kompetencji i umiejętności. Andragogika służy jednocześnie wyrównywaniu braków w wykształceniu. W efekcie ludzie mogą nie tylko zaspokajać własne ambicje, ale też ubiegać się o awans, czy przekwalifikowywać się, zmieniać pracę na lepiej płatną, a także w pożyteczny sposób organizować swój wolny czas.
Jak efektywnie nauczać dorosłych? Najważniejsze zasady!
Andragogiką rządzi kilka ważnych reguł. Dla swojej efektywności musi ona spełniać szereg kryteriów warunkujących jej intelektualną atrakcyjność z punktu widzenia dorosłych uczniów. W pierwszej kolejności ważne jest, aby nauczane treści były przydatne i możliwe do praktycznego zastosowania w przyszłości, a więc miały jakikolwiek związek ze stanowiskiem, jakie zajmują oni w swojej pracy, ich życiem prywatnym, czy osobistymi zainteresowaniami. Ponadto istotna jest spójność przekazywanej wiedzy – nie może rządzić tym przypadek, zamiast tego cała procedura ma zachodzić etapami, zgodnie z ustalonym planem. Natomiast przedstawiane idee oraz twierdzenia naukowe muszą być zweryfikowane, wiarygodne i aktualne.
Andragogika wskazuje, że niebagatelne znaczenie ma dostosowywanie wykorzystywanych metod do możliwości (umysłowych, ale i czasowych) osób dorosłych. Dzięki temu lekcje sprostają wszelkim oczekiwaniom – będą stanowić jedynie punkt wyjścia dla samodzielnego kształcenia, rozwijania się we własnym zakresie oraz kontynuowania procesu poszerzania wiedzy w wolnym czasie. Ostatecznie dorosły człowiek zyskuje sposobność do rozwoju swoich pasji i dowiedzenia się czegoś nowego, a to ułatwia mu funkcjonowanie w społeczeństwie składającym się z różnych środowisk.
O czym powinniśmy pamiętać, ucząc dorosłych?
O ile w przypadku dzieci, nauka w szkole, czy też na zajęciach pozalekcyjnych jest głównym obowiązkiem, o tyle u dorosłych tych dodatkowych ról oraz zobowiązań związanych z pracą, czy życiem rodzinnym, jest o wiele więcej, co naturalne ogranicza przestrzeń czasową możliwą do zagospodarowania na naukę. Niebagatelnie znaczenie w ich przypadku ma także obciążenie związane ze stanem zdrowia fizycznego, jak i psychicznego (np. pogarszanie się pamięci wraz z wiekiem i obniżanie się sprawności intelektualnej). Trzeba mieć to na uwadze ucząc dorosłych języka polskiego jako obcego, tak samo, jak fakt, że mamy tu do czynienia z zupełnie innym sposobem myślenia niż u dzieci i nastolatków. Koniecznością jest także pamiętanie o tym, że dorośli są odzwyczajeni od systematycznej edukacji, dlatego potrzeba naprawdę sporo cierpliwości, aby powrócić do starych nawyków i na nowo wdrożyć się w ten zapomniany tryb. Warto też zaangażować ich w proces planowania harmonogramu zajęć.
O czym jeszcze pamiętać ucząc dorosłych? Andragogika – definicja tego słowa skupia się ponadto na tym, że na omawianą grupę oddziałują zupełnie inne bodźce. Zdecydowanie większe znaczenie ma u nich motywacja wewnętrzna, którą potrafią oni samodzielnie wykrzesać, natomiast poziom odczuwanej przez nich motywacji zewnętrznej reguluje się za pomocą różnych instrumentów – zarówno nagród, jak i kar, wszystko zależy od konkretnych okoliczności oraz zapotrzebowania.
Andragogika – podsumowanie
Andragogika – definicja tego wyrażenia, dzięki zaprezentowanej powyżej wszechstronnej charakterystyce, jest Ci teraz doskonale znana. Te informacje bez dwóch zdań pomogły Ci przekonać się, że nauczanie osób dorosłych jest dość złożonym procesem, w dużym stopniu różniącym się od przekazywania wiedzy dzieciom, czy nastolatkom, a przez to wymagającym szczególnego podejścia między innymi przy nauczaniu języka polskiego jako obcego.
Wskazówki te powinny być wykorzystywane w praktyce przez wszystkich prowadzących szkolenia, nauczycieli i lektorów, którzy w swojej codziennej pracy mają do czynienia z osobami dorosłymi. Znając założenia typowe dla andragogiki, zyskają oni możliwość skuteczniejszego dotarcia do uczniów, opartego na stosowaniu sprawdzonych metod, skrojonego na miarę przedstawianych przez nich potrzeb.
