Nauka języka polskiego jako obcego sprowadza się nie tylko do poznawania zasad gramatycznych, doskonalenia wymowy, uczenia się czytania ze zrozumieniem, czy konsekwentnego poszerzania zasobu słownictwa. Istotną rolę odgrywa również zdobywanie wiedzy dotyczącej czynników kształtujących kulturę w Polsce.
Do tej kategorii zalicza się między innymi informacje o tym, jakie są najpopularniejsze przysłowia polskie i ich znaczenie. Przez to, że dotyczą one różnych sfer ludzkiego życia, można pogrupować je według różnych kryteriów – są przysłowia o zwierzętach, zimie i innych porach roku, pieniądzach, zdrowiu, miłości i pozostałych uczuciach, czy miesiącach. Widać więc, że zwracają one uwagę na wiele aspektów naszej codziennej egzystencji. Już teraz sprawdź najbardziej charakterystyczne przykłady takich porzekadeł i mądrości ludowych oraz wskazówki dotyczące prawidłowego rozumienia przekazu, jaki niosą za sobą te zwroty.
Co to jest przysłowie?
Przysłowia to sformułowania wyrażające uniwersalne, ogólne treści, przyjmujące zwykle postać jednozdaniowego stwierdzenia, komentarza, wskazówki, przestrogi, nakazu, zakazu albo ponadczasowej myśli. Uznaje się je za ważny element tożsamości narodowej, często powtarzany i utrwalony zwłaszcza w tradycji ustnej. Pierwsze przysłowia polskie i ich znaczenie – wskazuje się, że początki stosowania takich sformułowań sięgają średniowiecza. To, które uznawane jest za najstarsze, w tłumaczeniu z łaciny na język polski brzmi: „Kiedy się łyka drą, wtedy je drzyj”. W większości przypadków wywodzą się one z wierzeń, zabobonów, obyczajów, oraz tradycji.
Natomiast na kreowane współcześnie przysłowia polskie oddziałują różne anegdoty i dowcipy, ale też content generowany przez środki masowego przekazu. Najczęściej powstają one anonimowo (tylko czasem ich autorstwo można przypisać konkretnej osobie), przyjmują postać krótkich haseł, które łatwo zapadają w pamięć (na przykład dzięki obecności rymów). Charakterystyczna jest ich alegoryczność, powtarzalność oraz sens moralny. Gromadzeniem przysłów, badaniem ich pochodzenia oraz tłumaczeniem ich sensu zajmuje się przysłowioznawstwo (inaczej paremiologia lub paremiografia).
Przysłowia o zwierzętach
Dużą popularnością cieszą się chociażby porzekadła, w których główną rolę odgrywają zwierzęta. Przysłowia polskie i ich znaczenie – sprawdź przykłady ze wskazanej tematyki:
- „Zdrowy jak ryba”,
- „Wybierać się jak sójka za morze”,
- „Jedna jaskółka wiosny nie czyni”,
- „Kupić kota w worku”,
- „Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu”,
- „Darowanemu koniowi się w zęby nie zagląda”,
- „Gdy kota nie ma, myszy harcują”,
- „Gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała”,
- „Wysoki jak brzoza, a głupi jak koza”,
- „Dobra krowa chłopu dzieci chowa”,
- „Krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje”,
- „Pies ogrodnika – sam nie zje i drugiemu nie da”,
- „Na bezrybiu i rak ryba”,
- „Nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka”,
- „Patrzeć jak wół na malowane wrota”,
- „Jeśli wejdziesz między wrony, musisz krakać, jak i one”.
Przysłowia o zimie
Polskie przysłowia odnoszą się także do następujących po sobie pór roku. Wiele takich utartych zwrotów dotyczy chociażby zimy. Wskazują one, czy mróz i śnieg będzie towarzyszył ludziom jeszcze przez długi czas, czy też nadejdzie rychłe ocieplenie i przyroda obudzi się do życia. Oto lista tych najpopularniejszych i najbardziej zapadających w pamięć:
- „Im więcej zimą wody, tym więcej wiosną pogody”,
- „Gdy w zimie nie było śniegu, to go wiele spadnie w kwietniu”,
- „Jak w zimie piecze, to w lecie ciecze”,
- „Gdy zima mocno rzeki lodem ścina, wiele ciężarnych ma w ten rok syna”,
- „Kiedy ptaki w zimę śpiewają, to w maju im dzioby pozamarzają”,
- „Zima bez śniegu – lato bez chleba”,
- „Gdy nie wymrozi zima, sierpień zbierać co nie ma”,
- „Gdy woda zimą w rzekach hucz, to na wiosnę mróz dokuczy”,
- „Gdy się woda ścina i u gęsi pierś biała, będzie zima stała”,
- „W pierwszym tygodniu grudnia, gdy pogoda stała, będzie zima długo biała”,
- „Późna zima długo trzyma”.
Przysłowia o pieniądzach
Opisując przysłowia polskie i ich znaczenie nie można pominąć również tych wyrażeń, które mówią o pieniądzach. Oto one:
- „Czas to pieniądz”,
- „Grosz do grosza, a będzie kokosza”,
- „Nie wszystko da się kupić za pieniądze”,
- „Pieniądze szczęścia nie dają”,
- „Inteligencję człowieka można zobaczyć w tym, jak zarabia pieniądze. Jego mądrość w tym, jak je wydaje”,
- „Gdy pieniędzy wiele, wokół przyjaciele”,
- „Lepszy wróg za darmo niż przyjaciel za pieniądze”,
- „Kiedy nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze”,
- „Pieniądz dobry sługa, ale zły przewodnik”,
- „Dobry zwyczaj – nie pożyczaj. Jeszcze lepszy – nie oddawaj”,
- „Pożycz człowiekowi pieniądze, kupisz sobie wroga”,
- „Nie rozumie nędzy, kto pełen pieniędzy”,
- „Pieniądz robi pieniądz”,
- „Pieniądz nie śmierdzi”.
Przysłowia o zdrowiu
Często mówi się, że największą wartością w życiu człowieka jest zdrowie. Dlatego też ta kwestia jest poruszana w przysłowiach. Na tej liście można wskazać chociażby następujące sformułowania:
- „W zdrowym ciele zdrowy duch”,
- „Sport to zdrowie”,
- „Zimna woda zdrowia doda”,
- „Kto nie wyda na kucharza, ten wyda na lekarza”,
- „Wiele słuchaj, mało mów, jeśli chcesz, abyś był zdrów”,
- „Jedno jabłko dziennie trzyma doktora z dala ode mnie”,
- „Śmiech to zdrowie”,
- „Co za dużo, to niezdrowo”,
- „Pijąc cudze zdrowie, psujemy własne”,
- „Kto zdrowia nie szanuje, ten na starość żałuje”,
- „Zdrowy umysł jest tak samo ważny, jak zdrowe ciało”,
- „Czym się strułeś, tym się lecz”,
- „Twoje zdrowie to inwestycja, a nie wydatek”,
- „Chcesz być zdrowy, nie stroń nigdy od wody”.
Przysłowia o miłości
Czym byłoby życie bez miłości? Czy miałoby sens? Dlaczego to uczucie jest aż tak ważnym aspektem naszego człowieczeństwa? Wiele na ten temat mówią przysłowia polskie i ich znaczenie:
- „Kocha się nie za coś, lecz pomimo wszystko”,
- „Prawdziwe kochasz wtedy, kiedy nie wiesz dlaczego”,
- „Zakochani mają oczy, a nie widzą, mają uszy, a nie słyszą”,
- „W miłości jeden ślepnie, drugi głupieje”,
- „Stara miłość nie rdzewieje”,
- „Miłość dodaje skrzydeł”,
- „Żar prawdziwej miłości nigdy nie gaśnie”,
- „Miłość stała cuda działa”,
- „Bez miłości, jak bez słońca – przeżyć trudno”,
- „Miłość zdrowy rozsądek odejmuje”,
- „Miłość jest ślepa”,
- „Gdzie miłość panuje, tam niewiele brakuje”,
- „Serce nie sługa”,
- „Miłość jest największą nagrodą za miłość”.
Przysłowia o miesiącach
Są również porzekadła związane z upływającym czasem, który wyraźnie obrazują wyrywane kolejno kartki z kalendarza oraz mądrości ludowe odnoszące się do cykliczności i życia zgodnego z rytmem natury. Przysłowia polskie o miesiącach zwykle nawiązują do zjawisk atmosferycznych oraz opisują zmiany zachodzące w przyrodzie, a więc świecie roślin i zwierząt – zapoznaj się z tymi najpopularniejszymi:
- STYCZEŃ – „Styczeń mrozi, lipiec skwarem grozi”, „Jak styczeń zachlapany to lipiec zapłakany”,
- LUTY – „Idzie luty, podkuj buty”, „Gdy bez wiatrów luty chodzi, w kwietniu wicher nie zawodzi”,
- MARZEC – „W marcu jak w garncu”, „Ile w marcu dni mglistych, tyle w żniwa dni dżdżystych”,
- KWIECIEŃ – „Kwiecień plecień, bo przeplata – trochę zimy, trochę lata”, „Pogody kwietniowe – słoty majowe”,
- MAJ – „Gdy kukułka kuka w maju, spodziewaj się urodzaju”, „Gdy się maj z grzmotem odezwie na wschodzie, rok sprzyja sianiu i zbożu w urodzie”,
- CZERWIEC – „Czerwiec mokry po zimnym maju, chłopom w jesieni będzie jak w raju”, „Od czerwca dużo zależy, czy żniwa będą jak należy”,
- LIPIEC – „Kiedy lipiec daje deszcze, długie lato będzie jeszcze”, „Upały lipcowe, mrozy styczniowe”,
- SIERPIEŃ – „Kiedy sierpień wrzos rozwija – jesień krótka, szybko mija”, „Gdy w dni sierpnia spieka wszędzie, tedy długa zima będzie”, „Czego sierpień nie dowarzy, tego wrzesień nie doparzy”,
- WRZESIEŃ – „Gdy we wrześniu grzybów brak – niezawodny zimy znak”, „Gdy wrzesień z pogodą zaczyna, zwykle przez miesiąc pogoda się trzyma”,
- PAŹDZIERNIK – „Gdy październik z wodami, grudzień z wiatrami”, „Gdy październik ze śniegiem przybieży, na wiosnę długo śnieg na polach leży”,
- LISTOPAD – „Gdy w listopadzie liść na szczytach drzew się trzyma, to w maju na nowe liście spadnie jeszcze zima”, „Słońce listopada mrozy zapowiada”, „Deszcze listopadowe budzą wiatry zimowe”,
- GRUDZIEŃ – „Grudzień zimny, śniegiem przykryty, daje rok w zboże obfity”, „Grudzień z grzmotami, rok z wiatrami”, „Czwarty grudzień jaki, cały grudzień taki, piąty grudzień – stycznia czyni znaki, szósty grudzień luty przepowiada, siódmy grudzień nam o marcu gada”.
Przysłowia polskie ludowe
Można spotkać się ze stwierdzeniem, że przekazywane z pokolenia na pokolenie porzekadła ludowe, typowe dla ludności zamieszkującej dany region, są mądrością narodu i swego rodzaju skarbnicą, ponieważ wywodzą się tradycji, nabywanej przez lata wiedzy, obserwacji życia i zachodzących w nim zjawisk oraz doświadczenia gromadzonego na przestrzeni mijającego czasu. To pakiet dość ważnych informacji na temat konkretnego języka.
Bez względu na to, czy na co dzień wykorzystuje się potencjał drzemiący w tych wyrażeniach, czy też nie, warto przynajmniej z czystej ciekawości poznać podstawowe przysłowia polskie i ich znaczenie, aby w razie takiej potrzeby, poprawnie je zastosować – w końcu wiele z nich jest nadal aktualnych.
