Nauka języków obcych – w tym również polskiego – sprowadza się do doskonalenia umiejętności w zakresie czterech głównych sprawności językowych: pisania, czytania i słuchania ze zrozumieniem oraz mówienia. Wszystkie te zdolności są ważne, jednak to właśnie ta ostatnia jest podstawą dla swobodnej komunikacji bez zakłóceń. Jak nazywa się nauka o wymowie? Fonetyka.
W związku z tym, ucząc obcokrajowców języka polskiego, już od pierwszych zajęć należy przywiązywać wagę do skutecznego przekazywania informacji o zasadach poprawnej wymowy wyrazów, a potem w rozmowach z uczniami ćwiczyć praktyczne zastosowanie teoretycznej wiedzy. Zaniedbywanie tej czynności dydaktycznej jest sporym błędem, ponieważ o wiele trudniejsze jest oduczenie kogoś złych nawyków, które zdążyły się już utrwalić, niż nauczenie go wszystkiego od podstaw.
Zasady prawidłowej wymowy polskiej – o czym trzeba pamiętać?
Na początkowych lekcjach języka polskiego dla obcokrajowców kursanci poznają podstawowe zwroty, takie jak: „Cześć”, „Przepraszam”, czy „Dzień dobry”. Są one kluczowe w codziennej komunikacji, jednak trudne do opanowania ze względu na charakterystyczne szelesty i świsty związane chociażby z występowaniem dwuznaków, a także głosek bezdźwięcznych i dźwięcznych.
Punktem wyjścia powinno być zdanie sobie sprawy z tego, że w wielu przypadkach wymowa polskich słów nie jest taka sama, jak ich pisownia. Jednocześnie trzeba też zwracać uwagę na zasady akcentowania. Wyróżnia się dwa rodzaje akcentów: wyrazowy oraz zdaniowy. Ta pierwsza odmiana odnosi się do tego, że jedna z sylab (a dokładnie druga od końca) ma być wymawiana nieco mocniej. W języku polskim akcent jest stały, jednak od tej reguły istnieje oczywiście kilka wyjątków (akcentuje się wtedy trzecią lub czwartą sylabę od końca).
Najczęstsze błędy pojawiające się u cudzoziemców uczących się polskiego, a nawet w przypadku rodzimych użytkowników tego języka to:
- nieprawidłowa wymowa samogłosek nosowych,
- złe akcentowanie niektórych wyrazów,
- niewłaściwa wymowa grup spółgłoskowych,
- mylenie znaczenia słów, które podobnie brzmią.
Język polski dla obcokrajowców – doskonalenie wymowy
Techniki oraz strategie nauczania wymowy polskiej są zróżnicowane. Poszczególni nauczyciele stosują wielorakie metody, zawsze dążą jednak do osiągnięcia identycznego celu, jakim jest nauczenie obcokrajowców poprawnego mówienia po polsku. Jakie są najpopularniejsze ćwiczenia do doskonalenia wymowy dla cudzoziemców? Jak skutecznie trenować słuch fonematyczny? Oto kilka przykładów:
- odczytywanie słów na głos w różnym tempie – najpierw powoli, a potem z coraz większą szybkością,
- dopasowywanie usłyszanych wyrazów do obrazków lub zapisu,
- powtarzanie wyrazów za nauczycielem lub nagraniem,
- śpiewanie piosenek,
- nauka na pamięć wierszy i deklamowanie ich,
- wymawianie łamańców językowych,
- czytanie fragmentów tekstów,
- dzielenie wyrazów na sylaby,
- szukanie rymów do podawanych przez lektora wyrazów,
- wykonywanie ćwiczeń logopedycznych, oddechowych, rytmizujących i usprawniających narządy artykulacyjne.
Takie aktywne podejście to metoda na walkę z pojawiającą się często blokadą w mówieniu. Aby szybciej osiągnąć zamierzony efekt w postaci poprawnej wymowy słów po polsku, uczniowie powinni poświęcać czas na naukę języka nie tylko na lekcjach, ale również podczas tak zwanej pracy własnej realizowanej w domu.
Poprawna wymowa języka polskiego – klucz do efektywnej komunikacji
Opanowanie fonetyki języka polskiego to rozłożony w czasie proces, który należy podzielić na etapy – każdy kolejny krok powinien charakteryzować się wyższą skalą trudności. Nauczyciel może zwiększać efektywność tych działań poprzez udzielanie uczniom wskazówek. Przydatne jest na przykład wskazywanie fonetycznych odpowiedników polskich głosek w języku ojczystym konkretnej osoby. Ponadto niezbędne jest przekazywanie informacji dotyczących układu warg oraz położenia języka w trakcie mówienia. Lektorzy powinni także przytaczać przykłady niepoprawnej wymowy oraz ostrzegać przed pułapkami, na które trzeba uważać. Konieczne jest ciągłe rozwijanie świadomości, że przy wypowiadaniu się istotne znaczenie ma kontekst oraz nadawanie słowom odpowiedniego zabarwienia emocjonalnego. Prawidłowa wymowa w języku polski to odpowiednie akcentowanie słów i stosowanie właściwej intonacji.
Jak poprawnie wymawiać polskie wyrazy? Nie ma na to jednej recepty, która sprawdzi się u każdego kursanta. Kluczem do sukcesu, czyli swobodnego porozumiewania się (pozyskiwania oraz przekazywania określonych komunikatów), jest staranne zapoznanie się ze wszystkimi regułami właściwej wymowy, a następnie systematyczne wykonywanie ćwiczeń, pozwalających w praktyce sprawdzić swoje umiejętności. W końcu to właśnie trening czyni mistrza! Polska wymowa może wydawać się trudna dla cudzoziemców, jednak nie oznacza to, że zagraniczni uczniowie powinni się poddawać. Warto konsekwentnie szlifować swoje umiejętności – odczuwana w związku z tym satysfakcja stanie się motywacją do dalszego zagłębiania się w tajniki języka polskiego.
